بەهۆی دابەشنەكردنی مووچەی سێ مانگی ئەمساڵەوە، لە سبەینێوە بایكۆتی سەرتاسەری لە فەرمانگەكان و خوێندنگەكان دەستپێدەكات و مامۆستایەكی ناڕازی دەڵێت: تا تەوتین بەردەوام دەبن لە بایكۆت و مامۆستایەكی دیكە دەڵێت: “هیچ كورتهێنانێك لە مووچە نییە و داهاتی ناوخۆ بەشی پركردنەوەی پارەی مووچە دەكات”.
ئەمڕۆ 2ی كانوونی یەكەمی 2024ە و تا ئێستا مووچەی مانگەكانی 10 و 11 دابەشنەكراوە و هیچ وادەیەكیش دیاری نەكراوە بۆ دابەشكردنی مووچەی ئەو دوو مانگە و مانگی 12، ئەمە سەرەڕای ناردنی بڕی زیاتر لە 750 میلر دینار بۆ مووچەی مانگی 10، بەلام حكومەتی هەرێم تا ئێستا پارەكەی وەرنەگرتووە و بەوتەی بەرپرسانی هەرێم كورتهێنان هەیە و بە داهاتی ناوخۆ پڕناكرێتەوە.
هەژمارە تایبەتەكانی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بڵاویانكردەوە، لە دوێنێوە بایكۆت لە بەشێكی خوێندنگەكانی سنووری سلێمانی و هەڵەبجە و گەرمیان و ڕاپەڕین دەستی پێكردووە و لە سبەینێوە بایكۆتی سەرتاسەری لە فەرمانگەكان و خوێندنگەكان دەستپێدەكات.
ئەمە لەكاتێكدایە، كە هەر ئەمڕۆ لە چەند فەرمانگەیەك لە سنووری سلێمانی فەرمانبەران دەستیان بە بایكۆتی دەوام كردووە و داوای هەر سێ مووچەی مانگەكانی (10 و 11 و 12) دەكەن.
دڵشاد میرانی، ئەندامی ئەنجوومەنی مامۆستایانى ناڕازی بڵاویكردۆتەوە، بەپێی ئەو داتایانەی کە لە کاتژمێر 5ی ئێوارە تائێستا بەدەستمان گەشتوە، ٢٩٨ خوێندنگەی دیکە بایکۆتیان ڕاگەیاندووە و لە دهۆك-یش بایكۆت لە چەند خوێندنگەیەك دەستی پێكردووە.
دەشڵێت: پەرلەمانی ئێمە شەقامە و تیایدا سوێندی یاسایی دەخۆین تا بەدەستهێنانی مافەكانمان شەڕی گەندەڵكاران بكەین، بۆیە بایكۆت دەكەین تاوەكو تەوتینی مووچە دەكرێت”.
لای خۆشیەوە، مامۆستا سەباح سەردەم دەڵێت: پێویستە شێوازی بایکۆت بگۆڕێت بە مانگانە، بۆ هەر موچەیە ۳۰ ڕۆژ دەوام و تەواو.
بە وتەی بەرپرسانی هەرێم داهاتی مانگانەی ناوخۆ زیاتر لە 300 ملیار دینارە و لەمساڵدا چەند مانگێك بەشێك لە داهاتی ناوخۆ دراوە بە عێراق و مانگەكانی دیكە هیچ پارەیەك نەدراوە بە عێراق و لە بەرامبەر نەناردنی ئەو پارەیەش بۆ داهاتی فیدڕاڵی، وەزارەتی دارایی عێراق بڕیاری داوە بۆ مووچەی ئەو سێ مانگەی ماوە مانگانە بڕی 763 ملیار دینار بداتە هەرێم و بەو داهاتی ناوخۆیەی نەدراوە بە عێراق پڕی بكاتە، كە بۆ مووچە بڕی 996 ملیار دینار پێویستە، بەڵام هەرێم جەختدەكاتەوە، كە ناتوانن بە داهاتی ناوخۆ كورتهێنان پڕبكەنەوە.
ئەمە لەكاتێكدایە، كە ڕۆژانە نەوتی هەرێم لەڕێگەی تەنكەرەوە دەفرۆشرێت و داهاتەكەی جگە لە پارەی كۆمپانیاكان، هیچ پارەیەكی بۆ مووچە خەرج ناكرێت لەكاتێكدا لە ساڵانی ڕابردوودا بەشێكی زۆری پارەی مووچە بە داهاتی نەوت و بەشەكەی دیكەی بە داهاتی ناوخۆ دابین دەكرا.
مامۆستا عادل حەسەن، ئەندامی ئەنجوومەنی مامۆستایانی ناڕازی لە هەژماری خۆی لە فەیسبووك نووسیویەتی، “ئەمساڵ یەک دیناری داهاتی ناوخۆ و گومرگ و نەوتی دزراو بۆ مووچە خەرج نەکراوە، مووچەی هەموو مانگەکان بە تەواوی لە بەغداوە هاتووە، لەكاتێكدا بە پێی ڕاگەیەنراوی وەزارەتی دارایی لە ساڵی ٢٠٢٠ لە گەرمەی کۆرۆنا، کە جوڵەی بازرگانی زۆر کەم بووبویەوە، تەمویلی داهاتی ناوخۆ بۆ مووچە 260 ملیار بووە، بەڵام ئەمساڵ سفر بووە”.
ڕاشیگەیاندووە، وەزارەتی دارایی هەرێم دەتوانن پێمان بڵێن داهاتی ناوخۆی ئەمساڵ چی لێهاتوە و بۆچی یەک دیناری بۆ مووچە خەرج نەکراوە و ئێستا دەڵێن کورتهێنانمان هەیە، لە کاتێکدا خۆیان بە بەغدایان وتوە داهاتی ناوخۆمان مانگانە ٣٢٠ بۆ ٣٥٠ ملیار دیناری مانگانەیە”.
بەپێی دواین ئاماری مووچە، كە تا ئێستا نەدراوە بە مووچەخۆران و لای حكومەتی هەرێمە، لە دوو كابینەی ڕابردووی حكومەتی هەرێمدا لە ماوەی 10 ساڵدا 120 مووچەی مانگانە 62 مووچەی بە پاشەكەوت و لێبڕین بووە بەڕێژەی 52%، كە (34) مووچەی پاشەكەوتكراوە و (10) مووچە بە لێبڕینی (21%) بووە و (18) مووچە بەتەواوی نەدراوە تەنها 58 مووچە دراوە، كە بەڕێژەی 48% بووە.
بۆ بەدواداچوونی پرسی دابەشكردنی مووچە و وەرگرتنی ئەو پارەیەی عێراق ناردوویەتی بۆ مووچەی مانگی 10 (خەڵك) پەیوەندی كرد بە پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حكومەتی هەرێمەوە، بەڵام پەیوەندییەكەی بەردەست نەبوو.
لای خۆیەوە، دژوار فایەق، ڕاوێژکاری باڵای سەرۆکی حکومەتی هەرێم بۆ کەناڵی (کەی ئێن ئێن)، باسی لە چارەنوسی سێ موچەی مانگەکانی (10،11،12) کرد و وتی: ئەگەر بەغدا گوژمەی یەکەمی پارەکەش بنێرێت کورتهێنانمان دەبێت و ناتوانین مووچەی مانگی 10 دابەش بکەین.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، کە هەرێمی کوردستان داوای لە بەغدا کردوە سێ مووچە بەیەکەوە بنێرن بۆئەوەی بەپەلە بتوانن دوو موچەی مانگەکانی 10 و 11 دابەش بکەن و بۆ چارەسەری دابەشکردنی مووچەی مانگی 12ـش وتی: “هەرێمی کوردستان داوای کردوە موناقەلە لە شوێنێکی دیکەوە بکرێت تا بتوانن پێش کۆتاییهاتنی ساڵ هەرسێ مووچەکە دابەش بکەن”.
