شەوی بەرات دەكاتە شەوی 15ی شەعبان (نیوەی مانگی شەعبان) كە تەنها نزیكەی 15 ڕۆژێكی دەمێنێت بۆ مانگی ڕەمەزانی پیرۆز و ئەو شەو و ڕۆژەش چەند فەرموودەیەكی پێغەمبەری ئیسلام محەمەد (د.خ)ی لەسەرە و لە هەرێمی كوردستانیش وەكو جەژنێك سەیری دەكرێت و نوقڵ و شیرینی دەبەخشرێتەوە.
وشەی بەرات لە ( برا‌وە) بەرائەتی زمانی عەرەبیەوە وەرگیراوە و وەك هەندێك پێیان وایە، “بە دیاری كراوی بۆ بەرائەتی حەزرەتی عائیشە لەو تۆمەتەی خستبویانە پاڵی، ئەم شەوە دانراوە”، بەڵام هەندێكی دیكە زانایان ئەوە ڕەتدەكەنەوە و لە چەند فەرموودەیەكیشدا پیرۆزی شەو و ڕۆژی بەرات (15ی شەعبان) ڕوونكراوەتەوە.
بەپێی ڕۆژمێری مانگی كۆچی (هجری) سعودیە، سبەی شەو (14 لەسەر 15ی مانگی شەعبان)، كە دەكاتە شەوی پێنج شەممە لەسەر هەینی (13 لەسەر 14ی شوبات) شەوی “بەرات”ە.
ئەوقافی هەرێم كاتەكەی دیاریكرد
بۆ دیاری كردنی شەوی بەرات، موسڵمانان پشت بە ڕۆژمێری كۆچی دەبەستن و بەپێی ئەو ڕۆژمێرەش سبەی شەو، شەوی پێنج شەممە لەسەر هەینی، شەوی بەرات-ە، چونكە دەكاتە شەوی 15ی مانگی شەعبان.
نەبەز ئیسماعیل، وتەبێژی وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی هەرێم بە (خەڵك)ی وت، “ئێوارەی ڕۆژی پێنج شەممە کە دەکاتە 14 لەسەر 15ی مانگی شەعبان بە شەوی بەرات لە هەرێمی کوردستان ناسراوە”.
بە وتەی زانایانی ئایینی، “لە شەوی بەراتدا خوای گەورە لە بەندەكانی خۆش دەبێت و بەڕۆژوو بوون لە ڕۆژەكەیدا سوننەتە”. هاووڵاتیان بەتایبەتی لە هەرێمی كوردستان بایەخێكی تایبەتی بەو شەوە دەدەن و تێیدا منداڵان دەگەڕێن و نوقڵ و شیرینی دابەش دەكرێت.
شەوی بەرات منداڵان بە ماڵاندا دەگەڕێن بۆ كۆكردنەوەی نوقڵ و شیرینی و لە ئێستاشدا بازاڕەكان پڕبوون لە نوقڵ و شیرینی بەو بۆنەیەوە و ڕۆژی دواتریش، كە 15ی شەعبان دەكات زۆرینەی موسڵمانان بەڕۆژوو دەبن.
لەمساڵدا هاووڵاتیان بەجۆش و خرۆشی زۆرەوە خۆیانی بۆ حازر دەكەن و دەیانەوێت لەم جەنجاڵی ژیان و بوونی چەندین قەیرانەدا خەندە بخەنەوە سەر لێوەكان و ئەو یادە ئایینیانە زیندوو بكەنەوە، كە لەناو كۆمەڵگەی كوردەواری بایەخی تایبەتی پێدەدرێت.
وشەی بەرات لەچییەوە هاتووە؟
هەندێك وا لێكیانداوەتەوە، كە وشەی بەرات لە (برا‌وە)ی عەرەبییەوە هاتووە، كە مەبەست لێی بێتاوانبونی حەزرەتی عائیشە، خێزانی پێغەمبەری ئیسلام محەمەد (د.خ) بووە لەو تۆمەتانەی درابوونە پاڵی.
بەڵام مامۆستا فاتیح شارستێنی، وتاربێژی مزگەوتی ڕێگای بەهەشت لە هەولێر، لە وتارێكدا، ڕایگەیاندووە، “شەوی موبارەك، كە لە قورئاندا هاتووە، زۆربەی زانیان پێیان وایە بریتیە لە شەوی (قەدر)، بەڵام هەندێك لە زانایانیش، كە ژمارەیان كەمە پێیان وایە ئەو شەوە موبارەكە بریتیە لە شەوی بەرات، كە دەكاتە 15ی شەعبان”.
وتیشی، “فەرموودەیەكی پێغەمبەرمان محەمەد (د.خ) دەربارەی شەوی بەرات هەیە، كە دەفەرموێ (لە شەوی 15ی شەعباندا خوای گەورە بە چاوی ڕەحمەت سەیری خەڵكی سەر زەوی دەكات و بەرەكەتی خۆی دەڕێژی بە سەر خەڵكی سەر زەویدا)، چونكە بەرەو پێشوازی مانگی ڕەمەزان دەڕۆین”.
هاوكات مامۆستا عەبید فەقێ محەمەد ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، پێغەمبەری خۆشەویست (د.خ) لەبارەی شەوی بەراتەوە دەفەرموێت (إن الله لیگلع فی لیلە النصف من الشعبان فیغفر لجمیع خلقه إلا لمشرك أو مشاحن) الصحیحە (1144). واتا (خوای گەورە و میهرەبان لە شەوی 15ی مانگی شەعباندا لە هەموو خەڵكی خۆش دەبێت جگە لەو كەسانەی، كە شەریك و هاوەڵی بۆ بڕیار دەدەن هەروەها لەو كەسانەش خۆش نابێت، كە بەیەكەوە قسە ناكەن و لەبەرخاتری پارە و پول و دونیا و تەماع نەك لەبەرخاتری خوا).
دەشڵێت: “بەهیچ شێوەیەك شەوی بەرات، شەوی لەدایك بوونی پێغەمبەری خوا (د.خ) نییە”.
چەند فەرموودەیەكی پێغەمبەر (د.خ) لەسەر 15ی شەعبان (شەوی بەرات)
پێغەمبەری خوا محەمەد (د.خ) فەزمویەتی (اژا كانت لیلە النصف من شعبان فقوموا لیلها و صوموا نهارها) واتە: “ئەگەر شەوی نیوەی شەعبان هات (شەوی بەرات) ئەوە شەوەكە زیندوو بكەنەوە بە نوێژ و خواپەرستی و ڕۆژەكەشی بەڕۆژوو بن”.
هەروەها پێغەمبەری خوا فەرموویەتی (إن الله لیگلع فی لیلە النصف من الشعبان فیغفر لجمیع خلقه إلا لمشرك أو مشاحن) واتە “خوای گەورە و میهرەبان لە شەوی 15ی مانگی شەعباندا لە هەموو خەڵكی خۆش دەبێت جگە لەو كەسانەی، كە شەریك و هاوەڵی بۆ بڕیار دەدەن”.
شەوی بەرات لە كلتوری كوردەواریدا
سەبی شەو، شەوی پێنج شەممە لەسەر هەینی بەرواری 13 لەسەر 14ی شوبات، شەوی بەرات-ە و منداڵان بە ماڵاندا دەگەڕێن و چكلێت و شیرینی بە سەریاندا دابەش دەكرێت و بۆ نانی ئێوارەش بەشێكی زۆری هاووڵاتیان وەكو مەڕاسیمێكی جەژن چێشت لێدەنێن و لەدەوری یەكتری كۆدەبنەوە.
مەلا فاتح شارستێنی لە وتارەكەیدا وتی، “شتی وا نیە لە ئاینی ئیسلامدا، كە خەڵك لە ئێوارەی بەراتدا چێشت لێ بنێن و قورئان بخوێنن، بەڵكو باو و باپیرانی ئێمە ئەم ڕەحمەت و بەرەكەتەی خوای گەورەیان قۆستۆتەوە و وتویانە با ئێوارەكەی بكەینە جەژن و خۆشی و خواردنی خۆش بخۆین و شیرینی و نقوڵ دابەش بكەین و تەبایی نێوانمان زیاتر بكەین، كە ئەمەش بووە بەم شەوی بەراتەی ئێستا”.
شەوی بەرات لە هونەری كوردەواریدا
شەوی بەرات لە زۆربەی شار و شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان یادی دەكرێتەوە، بەڵام بەتایبەت لە سنووری پارێزگای سلێمانی گرنگی زیاتری پێ دەدرێت و لە یادەوەری خەڵكی سلێمانیدا یادێكی پیرۆزە، شاعیران و هونەرمەندان و مامۆستایانی ئایینی ئەم یادەیان بەرز ڕاگرتووە.
شاعیری گەورەی كورد (مەدهۆش) لە بارەی بەرات-ەوە هۆنراوی نووسیوە:
ئەم شەو شەوی بەراتە شەوی خۆشی و خەڵاتە
وا مناڵان ئەگەڕێن دەس بە دەرگاوە ئەنێن
گۆرانییەكی هونەرمەندی كۆچكردوو، عوسمان عەلی لە سەر شەوی بەرات:
وتاری مامۆستا فاتیح شارستێنی سەبارەت بە شەوی بەرات:
