سالار فەتاح
کاتێک یەکەم پڵیتەی جەنگی دوەمی کەنداو لە ساڵی ١٩٩٠ دژبە عێراق داگیرسا لەلایەن ئەمریکاو هاوپەیمانەکانیەوە تورکیا دڵخۆشبوو بە دارمانی عێراق هەر بەو جۆرەی ئێستە دەیەوێ دڵخۆشبێ بە رمانی بەشار ئەسەد و چەککردنی هەسەدە…
ئەوکاتە گەرچی سەرەتا وا خۆی پیشان ئەدا نەچێتە بەرەی ئەمریکاوە و ئەیویست سود لە نەوتی کەرکوک وەرگرێ لەکاتی ئەو ئابڵوقەیەدا کە خرایە سەر عێراق..
ترکت ئۆزال نزیکبونەوەی لە ئەمریکا بە هەل زانی تا لە دارمانی عێراقدا سود لە خاکی عێراق وەرگرێت لەجێی بۆریەکی نەوت خودی کەرکوک ببێ بە نسیبی.. ئەو لەو بروایەدا نەبو سەرەنجام کورد ئەبێتە خاوەنی قەوارەیەک.. گەرچی تورکیا سودی لە قەوارەکە وەرگرتەوە بە قازانجی خۆی
– تورکیا لەجەنگی دوەمی کەنداودا سەرەنجام رۆشتە بەرەی ئەمریکاو پشتگیری ئابڵوقەی کرد دژ بە عێراقو دەستی لە قازانجی مەنفەسی قازانجی گواستنەوەی نەوتی کەرکوک هەڵگرت
ـ بە هیوای ئامانجیتری ئابووری دوای لێدانی عێراق بەتەواوی رۆشتە بەرەی ئەمریکاوە و ئەمەش دەسپێکێکی مخابەراتی بەهێزبو کە سەرەتای گۆرینی نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەراست بچێتە بواری جوڵەی سەربازیەوە..و ئەم کارە نزیکبونەوەی تورکیاو ئیسرائیل و ئەمریکا بوو بەبێ ئەوەی بۆ رای گشتی زۆر ئاشکرا بکرێت ئەوەی گومان دەکرێ ئەمریکاو ئیسرائیل بە ستراتیجێکی شارداوە لە تورکیا بەڵام هاوکات بە شەراکەتێکی کاتیەوە تا وادەی لکاندنی یەک بەیەکی پارچەکانی پەزڵەکەی نەخشە نوێکەی رۆژهەڵاتی ناوەراست.
_ ناوچەی دژە فرین
لەدوای راپەرینی ساڵی ١٩٩١ و خرۆشانی گەلانی عێراق و دروسبونی قەوارەی هەرێم تورکیا ئەوەی بە دەرفەت ئەزانی درێژە بە هێرشە سەربازیەکانی بدات کە لە سەرەتای هەشتاکانەوە بۆ ناو خاکی عێراق دژ بە پەکەکە ئەنجامی ئەدان لەسایەی رێکەوتنەکانیەوە لەگەڵ عێراقی بەعس. بە ئومێدی ئەوەی لە ٣٠ کیلۆمەتر زیاتر تێپەریکا. زۆری نەخایاند خۆپیشاندان سەرکوت کراو دانیشتوانی هەرێم ئاوارەبون . تورکیاش دڵرەقانە سنورەکانی دژ بە کوردی ئاوارە داخست بە پاساوی رێگری لە پەرینەوەی هێزی پەکەکە بۆ ناو تورکیاو هیچ سۆزێکی ئینسانی پەیرەو نەکرد..
– کورد جارێکیتر توانی هەرێم ئازادکاتەوە.. نەتەوە یەکگرتوەکان بەپێی بڕیاری ٦٨٨ و دیارییکردنی هێڵی ٣٦، بریاریدا باشوری کوردستان لە هەرجۆرە هێرش و پەلامارێک بپارێزرێت ئەم بریارە هەرێمی کوردستانی هێنایە کایەوە و تارادەیەکی زۆر لە هێرشی عێراق پاراستی بەلام دەرفەتی زیاتری بە هێزە گورگە دژە کوردەکەی ناو ناتۆدا زیاترچاو ببرێتە خاکی هەرێم و بەردەمی زیاتر ئاوەڵابوو. تا ئاستی دانانی پێگەی سەربازی و بازرگانی نەوت..
+ روخاندنی رژێمی بەعس و نیگەرانی معارەزە لە تورکیا
ساڵی ٢٠٠٣. کە بريارى روخاندني رژێمی عێراق خرایە بواری جێبەجێکڕدنەوە، لە کۆنگرەی هێزە بەرهەڵستکارەکانی عێراق کە لە ١/٣/٢٠٠٣ لە هەولێر بەسترا. یەکێ لە نیگەرانیەکانی هێزی معارەزە کە بە ئەمریکیەکانیان راگەیاند دەستوەردانو هاتنە ناوەوەکانی تورکیابو بۆ خاکی عێراق کە مایەی نیگەرانیان بو چونکە بۆیان رونبوو کە ترکیا ئەیەوێ لە سیاسەتی عێراقی نوێدا خۆی دارێژەربێت
-تورکیا دوو خاڵی بەلاوە گرنگ بوو لە داماڵینی عێراق لە رژێمی بەعس ئەویش رێگریکردن بو لە چونە ناوەوەی ئاوارە بۆ خاکی تورکیا. هەروەها چەککردنی هێزی پێشمەرگەو هاوکات هێزە بەڕهەڵستکارەکان و کۆکردنەوەیان لە هێزێکی سەربازی یەکگرتودا، بەتایبەت یەکێ لە مەرجەکانی تورکیا بۆ بەکار هێنانی بنکەی ئەنجەرلیک لە لێدانی عێراق ئەوەبو پێشمەرگە چەککرێت.
بەڵام ئەمریکیەکان ئەم داوایەیان رەدکردەوە سەرباری چەندین دانیشتن کە لە سەرەتای ساڵی ٢٠٠٣ تا سەرەتای مانگی ٣ ی هەمان سال لە وتوێژو دانوستاندابوون.
+چەککردنی کورد
ئەم داخوازیەی چەککردنەی کورد ئێستەش تورکیا لە دوای روخانی رژێمەکەی بەشار لە سوریا بەردەوامەو ئەیەوێ خۆی دارێژەری سوریای نوێ بێت. بەڵکو خراپتر لەوەش هێزی چەکداری تورکیا رۆڵێکی زۆر کاریگەریان لە سوریادا هەیە کە لە روخاندنی بەعسدا ئەو ئامادەییە سەربازیەی لە هێزەکانی معارەزەی عێراقدا نەبوو بۆیە بە بۆچونی من ئەمریکاو ئیسرائیل و ولاتانی هاوپەیمانی ئەمریکا چرتر لەو سیاسەتەی لە عێراق گرتیانە بەر لە سوریا دەیگرنەبەر و واقعەکەش ئەوە زیاتر دەسەپێنێ کە جلەوی تورکیا بگرن و ئەو زەمینە سەربازی و سیاسیەی لە روخانی سەدامدا تورکیا بۆی چوەسەر و پێشرەوی کرد ئەوا لە رۆژئاوا بە پێچەوانەوە هەر هەموی ببێتە پاشەکشەو بە زیانی ئابوری بەسەریدا بشکێتەوە.
هەمو ئەو دەسکەوتە ئابوریەی لەرێی نەوتی هەرێم و عێراقی دوای هاتنی داعشەوە بەدەستی هێناوەو ئەوەی لە هەرێم بۆی چوەسەر لە سوریای نوێدا هەر هەموی بە زیانی بشکێتەوەو تا ئاستی ئەوەی ببێتە دزێوترین هێزی ناو ناتۆ.
خۆ دور نیە نەشبێتە هۆکاری هەڵوەشاندنەوەی ناتۆ..
بە بۆچونی من گۆرینی نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەراست وەک پێویستی ئەو گۆرانکاریە پێویست بە دروستکرۆنی هێزێکی بەدیل لە هێزی ناتۆ دەکاتو ئەوەش بە هەڵوەشاندنەوەی ئەو هێزە دەبێت ئەکەر تورکیاش نەکرێتە دەر.
بۆیە لەم نێوەندەدا ئێران شانسی رێکەوتنی نهێنی زیاتری دەبێت و تورکیا لە ئاڵوگۆرەکاندا پێش ئێران دەکەوێت وەک پێویستی ئەو ئاڵوگۆرە کە بە بروای من ئێران وەک دەوڵەت دواهەمین وێنەی پازڵەکەیە کە بەکار دێت لە نەخشە نوێکەدا.
