لەگەڵ پێدانی دەسەڵات بە كێیف لەلایەن واشنتۆنەوە بۆ بەكارهێنانی مووشەكی بالستی دوورمەودا بۆ هێرشكردنە سەر ڕوسیا، ئیدارەی كرملین زەنگی بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمی لێدا و بۆ ئەوەش یاسای بەكارهێنانی ئەو چەكە قەدەغەكراوەی نوێكردەوە و بەوەش پێش جێهێشتنی كورسی سەرۆكایەتی ئەمریكا جۆ بایدن دەیەوێت ئاگری شەڕی ئۆكراینا گەرمتر بكات لەكاتێكدا دۆناڵد ترەمپ بەڵێنی داوە كۆتایی بەو جەنگە بهێنێت.
دوای ئەوەی بەرپرسانی ئەمریکا پشتڕاستیان کردەوە، کە جۆ بایدن، سەرۆكی ئەمریكا دەسەڵاتی بە ئۆکراینا داوە مووشەکی ‘ئەتاکمز’ بەکاربهێنێت، ئاژانسی هەواڵی (بلومبێرگ) بڵاوی کردەوە “هێزە سەربازییەکانی ئۆکراینا یەکەم هێرشیان لە ناوچەیەکی سنووری ناو خاکی ڕوسیا بە مووشەکە دوورمەودا ئەنجام داوە”.
لە وەڵامی ئیدارەی جۆ بایدن، کە ڕێگە بە ئۆکراینا دەدات چەکی دروستکراوی ئەمریکا بەکاربهێنێت، بەڵگەنامەیەک، کە لە ماڵپەڕی حکومەتی ڕوسیا بڵاوکراوەتەوە، دەریدەخات ڤلادیمیر پوتين، سەرۆکی ڕوسیا ڕۆژی سێ شەممە 19- 11- 2024 یاسای بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی پەسەند کردووە.
ڤلادیمیر پۆتين، سەرۆكی ڕوسیا واژۆی لەسەر مەرسومێكی نوێ كرد، بەگوێرەی مەرسومەكە ڕەزامەندی نیشان دەدات لەسەر بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمیی “لەژێر هەڕەشە”دا.
ئاژانسی (تاس)ی ڕوسیا ڕایگەیاند، باوەڕی نوێی ئەتۆمی ڕوسیا ڕێگە بە مۆسكۆ دەدات چەكی ئەتۆمی دژی دەوڵەتێكی نائەتۆمی بەكاربهێنێت، ئەگەر هاتوو دەوڵەتەكە لەلایەن ئەو دەوڵەتانەوە پاڵپشتی لێكرا، كە چەكی ئەتۆمییان هەیە.
كۆشكی كرملین لەبارەی ئەم هەنگاوەوە دەڵێت: نوێكردنەوەی باوەڕی ئەتۆمی ڕوسیا كارێكی پێویست بوو، بۆئەوەی وای لێبكرێت لەگەڵ دۆخی سیاسی ئێستا بگونجێت.
لەرێگەی ئەم هەنگاوەوە مۆسكۆ دەیەوێت وڵاتانی خۆرئاوا ناچار بكات پاشەكشێ بكەن لە پاڵپشتیكردنی ئۆكراینا، ئەمەش لەكاتێكدا ڕوسیا بەردەوامە لە پێشڕەوی هێواشی سەربازیی خۆی لەناو خاكی ئۆكراینادا.
لە فەرمانی سەرۆکایەتیدا هاتووە “بە ئامانجی باشترکردنی سیاسەتی ڕوسیا لە بواری خۆپاراستنی ئەتۆمیدا، بڕیار دەدەم بەڵگەنامەیەک کە بناغەکانی سیاسەتی وڵاتی فیدراسیۆنی ڕوسیا لە بواری وەڵامدانەوەی ئەتۆمیدا پەسەند بکەم”.
یاساکانی ئەتۆمیی ڕوسیا پشتڕاستی دەکاتەوە، کە سیاسەتی وڵات لە بواری بەربەستدانانی ئەتۆمیدا سروشتێکی بەرگریکارانەی هەیە، هەروەها ڕوسیا هەموو هەوڵێکی پێویست دەدات بۆ کەمکردنەوەی هەڕەشە ئەتۆمییەکان، چەکی ئەتۆمی وەک ئامرازێکی بەرپەرچدانەوە دەبینێت و بەکارهێنانیان بە دواهەمین بژاردە دەزانێت.
ڕۆژنامەی (نیویۆرک تایمز) بڵاوی کردۆتەوە، بەرپرسانی ئەمریکا ئاشکرایان کرد، کە جۆ بایدن، بۆ یەکەمجار ڕێگەی بە ئۆکراینا دا کە مووشەکی دوورمەودا، کە لەلایەن ئەمریکاوە دابینکرابوون بۆ دەستپێکردنی هێرش بۆ ناو ڕوسیا، بەکاربهێنێت.
ئاماژە بەوەشدراوە، پێدەچێت ئەو چەکانە لە سەرەتادا دژی هێزەکانی ڕوسیا و کۆریای باکوور بەکاربهێنرێن بۆ بەرگریی لە هێزەکانی ئۆکراینا لە ناوچەی کورسک لە ڕۆژئاوای ڕوسیا.
ڕوونیان کردەوە، ڕێگەدان بە ئۆکراینییەکان بۆ بەکارهێنانی مووشەکی دوورمەودا کە بە سیستەمی مووشەکی تاکتیکی سوپای ئەمریکا یان ATACMS ناسراوە، لە وەڵامی بڕیارە لەناکاوەکەی ڕوسیادا بووە بۆ هێنانی هێزەکانی کۆریای باکوور بۆ ناو شەڕەکە.
